TAYLAN ASIR / BİRGÜN GAZETESİ, 7 Nisan 2012
“Mekana, zamana, lisana ve beyana, ana ve divana” sığmayan, kapsayan ama ibaret olmayan bir kozmik görünün dilini, şiirinin temel eksenine oturturken Fettah Köleli’nin, ‘türdeş’ ülke şiirinin dışına cesurca bir adım attığını söylemek mümkün.
Son kitabı Rüzgâr Ne Söyler Bir Münzeviye ( Bence Kitap 2012) başlı başına böylesi bir irdelemeye yeterince mahal veriyor. Bizim şiir okurken, herhangi bir şairin bir şiirini ya da tümden şiirlerini, asgari düzeyde beklentimiz kendini var-etmiş, kurmuş, özgeleşmiş olmasıdır. Ya da var-etmek, kurmak, özgeleşmek yolunda bir estetik tavır olarak debeleniyor olmasıdır. Şair özne bu çabanın tümünü kendi içrek darasında zehrederken, biz şiirinde bunu bir ardalan olarak karşımızda buluruz. Sanat yapıtında ardalan, insanoğlunun trajik oluşunun benzersizliğini bünyesinde barındırmasıdır. Dirim ile ölümü, var ile yok’u, zahir ile batını… Nesneyi öz’ün temaşasından ibaret görmemekle birlikte dilin kendi oluş sürecini de kapsayan bir dışarıda olmak hali, cisimden azade olmak, mekan ve zaman rabıtasından çıkabilmek ve an’ın çekirdeğine sığmayıp da an’ın çekirdeğinde dört başı mamur dolanıp duran öze inisiye olabilmek hali. Aslında “ Anlatılan senin hikayendir!” sözüyle müsemma olmuş bu ontik tavır günümüz şairini ilkel toplum bilicisine yaklaştırırken uzaklaştıran, uzaklaştırırken de yaklaştıran bir bağıntıdır. Şair, tıpkı bilici gibi yaşamın köklerine uzatır dilini, onda var olan öze içkin olmak ister; aşkı, yersizyurdsuzluğu, yalnızlığıyla barışık olmak ister; fakat tam da yaşamın köklerinde bellediği gibi onu değiştirebilme kuvvetini de kendi dilinde buluverir. Tüm bu süreç şiiri – türdeş olmayan şiiri- kuran yapıtaşlarını gerek özsel olarak gerek de dilsel olarak var eder. Bu yüzden historik hiyerarşiden azade bir halde kendimizi buluruz Homeros’ta, Kavafis’te, Melih Cevdet’te, Rimbaud’da, Nazım’da, burada adını saymanın yersiz olacağı daha pek çok şairde. Her birinin zamana, mekana, lisana ve divana dair sınırlılıkları olsa da bana sorarsanız ortak yanları takınmış oldukları ‘ontik tavır’ dır.
Türdeş şiir’den kastımı tam da bu noktada biraz açmak isterim. Günümüz şiiri ana akım olarak Ben’e özgü olanı dillendiren ve bunu çoğu kez alameti farika düzeyinde kavrayan ve dilsel olanakları bu uğurda konuşlandıran, şiiri uzay boşluğuna imaj imar etmek sanan bir düzlemden konuşuyor. Dilin köklerinde yatan zenginliği tarih-dışı bir piyango meşrebinde kavrayıp şapkamdaki tavşan farklı demeye getiriyor. Oysa ‘Ben’ eşsiz –biricik- olmayı imlediği gibi tarihsel olarak farkındalığı da imler. Topluluk olmaktan ayrışmayı içerdiği denli ortak yazgımızın köklerine inebilmeyi de içerir. Dilin encam aynasındaki zuhuru ancak bu diyalektiğin kavranmasıyla mümkün olabilir. ‘Ben’ bir bilimkurguda bir sabah ansızın tepemizde beliren bir meteor olmadığı gibi, onun dili de köksüz değildir. Bu dilin öznesi kurulan bir öznedir. Bu anlamda kendiliğindenliği yoktur. ‘Ben’ kendiliğinden değil, tarihsel bir üründür. Onun dili de öyledir. Bizim şiirden beklentimiz, kendi dilini kurmasıdır. Bunu yaparken de insanın derin izlerini kendi etinde bir yara gibi taşımasıdır.
Bu dördüncü şiir kitabı Fettah Köleli’nin. Dört kitabın tamamında dilsel ve bilişsel devinimi başat bir ark olarak görebiliriz. Şair kendi çukurunu kendi elleriyle kazıyor deyip tebessüm etmek mümkün. Derine indikçe biliyoruz ki kahrı ve kahhar yalnızlığı büyüyecek. Yüzeyde salınmak kafi gelmiyor belli ki. Dilsel ve bilişsel dönüşüm kendi mecrasında akarken – ve bunu dört kitapta ayrıntılı olarak incelemek mümkünken- benim bu yazıdaki konum aslında Fettah Köleli şiirinde asla değişmeyen bir tutuma yöneliktir: ontik tavır.
Rüzgar Ne Söyler Bir Münzeviye bu anlamda söze kozmik görüyü belleten bir tutum içeriyor. Dil alabildiğine yalın olmakla birlikte kendi ritmini ve müziğini varlığın dolayımlarından sıyrılıp bir tür enerjiye dönüşmesi, yaşamın kendi zıddıyla bütünleşik bir halde anlatıcı beni kuşatması bağlamında kazanıyor. Ben, zaman mekan bağıntısıyla tanımlanan verili bir momenti imlemekten çıkarak, insan doğasının mayasına odaklanmakta, buraya içkin ontik tavrı net olarak takınmaktadır.
“ ölüm ve yaşam tek yumurta ikiziydi
hangisini yüceltsen aynı çınlamayla dönerdi başın
ben yaşam dediğin mikrobum rahip c
senin sevgili tanrının sana ihanetiyim”
Rahip C s.68
“ umay’ın ulu yurdu gökçe kalıtıydık evrenin
aşıktık sırat köprüsünden biletsiz geçerdik
gelincik tomurcuğuyduk bozlakla patlardık
zaman harmancısıydık dipte kalan dane0yi ayıklardık
Ne Adem Ne Ahali s.41
Bu alıntıladığım dizeler aslında kitabın tümüne yayılan ve şair öznenin şiirini kurarken varsaydığı oluş-özdeş doğa imgesinin birer örneği. Fakat burada doğaya yönelen her bir imge aynı zamanda şair öznenin kendi bilişsel ve içrek tutumu olarak son derece enerjik, dönüşen ve bir’e ulaşan türden dinamik. Anlatıcı ben – çoğulluğu ontik söyleyişten gelmekle birlikte- kendini tümün bir parçası hatta oğlu ya da kızı olarak görmekte, aşkı da yenilgiyi de, bu hal içre var olmakta devam etmeyi de kozmik görünün içerisine yerleştirmektedir. Kozmik görü şiirin temel düsturudur. Şiir bu sayede üstündeki zaman tozlarını silkelemekte, falanca medeniyetin, falanca milletin feşmekanca ayrıksı dili olmaktan çıkıp, insanın özüne yeltenmektedir. İnsan, varlığın aynasında temellük eden özdür. Bu bakımdan şiirin dili de bütünsel olarak okurun zihninde bu öz’e yönelik bir soyutlamayı da beraberinde getirir. Soyutlama, anın içinde sıkışmış olan kadim’i açığa çıkartacak, ‘ dipte kalan dane’yi günışığına sunacaktır. Rüzgar Ne Söyler Bir Münzeviye bu bakımdan epistemolojik olarak da kendine açtığı özgün yoldan yürümektedir. Herhangi bir esrimeye mahal vermeden, insanın trajik oluş’unu coşkuyla karşılayıp, bunu bir olanak olarak kavramanın yetisidir bu.
“ dünya bu kusurlu haliyle, bozuk yazgısıyla
daha bir hoşuma gidiyor; teninin kokusu
aşkımızın tuzu var çünkü harcında “
Tanrıçam s.17
Fettah Köleli, Rüzgar Ne Söyler Bir Münzeviye ile kendi yazgısının önemli bir dönemecine ulaşmıştır diyebiliriz. Diline dadanan kozmik devinim modern sonrası insanın, kendi kadim silüetini seyreylemesi anlamında özgün bir biçeme yönelmiştir. Bu şiirin aynasında uygarlıkların, katliamların, aşkların ve ayrılıkların ötesine taşan ‘büyücünün yanıtı ’sırrını açık etmektedir.
“ ey kutsal yalnızlığımız
sana da
ademe de
ahaliye de
şerh düşeriz
ak kağıda düşürdüğümüz
her harfte
kutsalı çiğnemek yasadır
yasaysa
gülücüğü kederli şarkılarımızın”
Şimdi Ve Burada s.73
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder